Πέμπτη 31 Δεκεμβρίου 2009

Τουριστική ανάπτυξη του Βορειοδυτικού Ταϋγέτου






Του Σωτήρη Βαρελά



Ένα βουνό είναι ένα ποίημα που σου γυρεύει να τ’ακούσεις αναφέρει χαρακτηριστικά ο Νικηφόρος Βρεττάκος. Κάπως έτσι και τα χωριά της Αλαγονίας στους πρόποδες του Βορειοδυτικού Ταΰγετου μας περιμένουν να τα ακούσουμε, να τα ανακαλύψουμε και να τα βιώσουμε. Η ανάδειξη των χωριών της Αλαγονίας μετά την πλήρη εγκατάλειψη που έχουν διαχρονικά υποστεί από την πολιτεία, τις περιβαλλοντικές καταστροφές στις οποίες έχουν υποβληθεί (πυρκαγιές) και συνεχίζουν να υποβάλλονται έως και σήμερα με τη λειτουργία ΧΑΔΑ στην περιοχή Μαραθόλακα καθίσταται επιτακτική περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Μια από τις μορφές ανάδειξης των χωριών της Αλαγονίας σε συνδυασμό με την οικονομική ανάπτυξη των κατοίκων της περιοχής που θα προσπαθήσω να αναλύσω συνοπτικά παρακάτω είναι και αυτή της ήπιας ορεινής τουριστικής ανάπτυξης (οικοτουρισμός, αγροτουρισμός).

Ο ορεινός τουρισμός είναι μια ήπιας μορφής βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη και με πολλές δραστηριότητες στον ορεινό χώρο, χάριν της οποίας ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με τη φύση, με τις δραστηριότητες στην ύπαιθρο, διαμένει σε ξενώνες ή κατοικίες διαμορφωμένες να τον υποδεχτούν, ψυχαγωγείτε και συμμετέχει στην αγροτική ζωή, γίνεται ένα με τη φύση, περιηγείται στα βουνά και τις φυσικές ομορφιές, γνωρίζει τις αγροτικές ασχολίες, τα τοπικά προϊόντα, την παραδοσιακή κουζίνα και την καθημερινή ζωή των κατοίκων, τα πολιτισμικά στοιχεία και τα αυθεντικά χαρακτηριστικά του χώρου.


Και από την πλευρά των ορεινών κοινωνιών ο ορεινός τουρισμός ήπιας μορφής εμφανίζει αρκετά πλεονεκτήματα. Μέσω της ήπιας ανάπτυξης δύναται να κινητοποιηθούν με τρόπο αειφόρο όλες οι παραγωγικές, πολιτισμικές και αναπτυξιακές δυνάμεις της περιοχής συμβάλλοντας έτσι στην βιώσιμη περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των ορεινών αυτών περιοχών. Τονώνεται η τοπική αγορά και ενισχύεται το αγροτικό εισόδημα με το συμπληρωματικό αυτό της τουριστικής ανάπτυξης. Επίσης τα τοπικά προϊόντα που έτσι και αλλιώς παράγουν οι αγρότες και κτηνοτρόφοι της περιοχής θα καταναλώνονται από τους φιλοξενούμενους τουρίστες.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο ορεινός τουρισμός ήπιας μορφής γνωρίζει μεγάλη αποδοχή στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο πλαίσιο αυτό στηρίζεται η αναπαλαίωση ή συντήρηση ιστορικών κέντρων, η κατασκευή καταφυγίων, η αναγνώριση και χάραξη μονοπατιών.

Στόχος λοιπόν πρέπει να είναι η ανάπτυξη των περιοχών με τρόπο αειφόρο όπου θα συμπληρώνεται το εισόδημα των κατοίκων και θα αναδεικνύονται τα θετικά στοιχεία χωρίς όμως καμία περιβαλλοντική ή πολιτιστική υποβάθμιση. Προβλήματα είναι φυσικό επόμενο να υπάρξουν αλλά επιβάλλεται να ελαχιστοποιηθούν. Κάθε μορφής ρύπανση (θόρυβο, σπουπίδια, κτλ), υπερβολική και χωρίς σχεδιασμό άσκηση των δραστηριοτήτων, εγκατάλειψη των γεωργικών επαγγελμάτων μπροστά στο πρόσκαιρο κέρδος, αλλοίωση της κουλτούρας της περιοχής και η χρήση υπερβολών, περιβαλλοντική υποβάθμιση από τις ενέργειες διαχείρισης του ορεινού όγκου, ανεξέλεγκτες δραστηριότητες όπως κυνήγι –φωτογραφία, διάβρωση του εδάφους κ.α πρέπει να αποφευχθούν.

Η ανάπτυξη του οικοτουρισμού-αγροτουρισμού στην ορεινή περιοχή του Ταυγέτου παρουσιάζει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα σε σχέση με άλλες ήδη αναπτυγμένες περιοχές της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού, χάρις στην ύπαρξη της μεγάλης ποικιλίας αξιόλογων φυσικών και πολιτισμικών πόρων που βρίσκονται διάσπαρτα σε όλη την ορεινή του επικράτεια. Μπορεί να ανταπεξέλθει σε κάθε δραστηριότητα στο βουνό όπως πεζοπορία-παρατήρηση φύση, ιππασία, ποδήλατο βουνού, ορειβασία-αναρρίχηση, αετός-αλεξίπτωτο πλαγιάς(παραπέντε), διάσχιση φαραγγιού (Canyoning), αυτοκίνητο εκτός δρόμου 4 * 4, άθληση και φύση. Στη θέση Ντελέτα και Άγιο Στράτηγο Νεδούσης υπάρχουν κάθετοι βράχοι ιδανικοί για πίστα αναρρίχησης. Τα μονοπάτια που ένωναν τα χωριά της Αλαγονίας με την ευρύτερη περιοχή τα οποία έχει καταγράψει ο ΕΟΣ Καλαμάτας δίνουν τη δυνατότητα σε κάθε φυσιολάτρη να ανακαλύψει την σπάνια σε ομορφιά και ποικιλία χλωρίδα και πανίδα. Καταπληκτική διαδρομή από τη Βελανιδιά προς όλα τα χωριά της Αλαγονίας, η διάσχιση κατά μήκος του ποταμού Νέδοντα από το Λιθωμένο Φίδι (λατόμιο Μπάκα) μέσα από το ποτάμι και κάτω από τα βαθύσκια πλατάνια τους καλοκαιρινούς μήνες είναι εκπληκτική . Το σπήλαιο της “Μαύρης Τρούπας” στην Αρτεμισία έτοιμο να δεχθεί κάθε σπηλαιολόγο και επισκέπτη, η γραφική πλατεία και ο ίσκιος κάτω από το πλάτανο στο Καρβέλι, οι πέτρινες βρύσες “Καμάρι” και “Λούτσα” του Λαδά και των άλλων χωριών. Τα τοξωτά πέτρινα γεφύρια που απλώνονται μέσα στις καταπράσινες ρεματιές με τα μονοπάτια να τα διαπερνούν όπως το πέτρινο εξάτοξο του Αγίου Πολύκαρπου (μοναδικό στην Πελοπόννησο). Εκκλησιές και Μονές μεγάλης θρησκευτικής, πολιτιστικής και ιστορικής αξίας όπως η Ιερά Μονή Μαρδακίου Νέδουσας, η Σιδηρόπορτα στο Καρβέλι, ο Άγιος Ιωάννης ο Μελές στην Αρτεμισία, ο ιερός Ναός της Αγίας Βαρβάρας στις Πηγές, οι Άγιοι Ταξιάρχες στο Λαδά, ο Άγιος Νικόλαος στη Κάτω Μεριά της Αλαγονίας, η Παναγιά Υπαπαντής στο Μαχαλά κ.α. Ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει να δωθεί στη περιοχή της αρχαίας Δενθαλιάτιδος, το ιερό Λιμνάτιδος και το άγνωστο ιερό στην κορυφή του Σιδεροβάγενου, που περιμένουν ακόμη την αρχαιολογική σκαπάνη για να αναδείξουν το μεγαλείο τους. Το μοναδικά δρώμενα όπως το καρναβάλι της Νέδουσας την Καθαρά Δευτέρα, τα παραδοσιακά πανηγύρια όλων των χωριών, η γιορτές των προιόντων (πατάτας στην Αλαγονία, κρασιού στο Λαδά) και οι γιορτές στα εξωκλήσια σε κάθε γωνιά του Βορειοδυτικού Ταϋγέτου. Η πλούσια ιστορία με αναφορές στην Ελληνική μυθολογία και στον Παυσανία, τα βυζαντινά και τα νεότερα χρόνια της Επανάστασης. Όλα αυτά είναι μόνο λίγα από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των χωριών της Αλαγονίας με κυριότερο όλων την ανθρωπιά και τη φιλοξενία που χαρακτηρίζει τους κατοίκους αυτού του ορεινού πολιτισμού.




Αυτοί οι κάτοικοι αποτελούν και το κλειδί για την επιτυχία του όλου εγχειρήματος για να ξεκινήσει σταδιακά η αλλαγή του τουριστικού πλαισίου στον ορεινό χώρο των χωριών της Αλαγονίας. Οι ίδιοι οι κάτοικοι των περιοχών αυτών, να ευαισθητοποιηθούν ώστε να συμμετάσχουν ενεργά στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση εγχειρημάτων συμβατών με το φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο ζούν. Ο τοπικός πληθυσμός θα πρέπει να αποφασίσει το μέλλον της ορεινής περιοχής του, τους τομείς των δραστηριοτήτων που θέλει να ασκεί και να το συντηρούν, και αν και εφόσον ο ορεινός τουρισμός-οικοτουρισμός είναι μια από τις κατευθύνσεις που επιλέξει τότε να ενεργοποιηθεί μια διαδικασία από τη βάση ανάπτυξης (bottom up) προς αυτή την κατεύθυνση. Εάν ο σχεδιασμός δεν περιλαμβάνει την συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού, τότε ο οικοτουρισμός δεν θα έχει επιτυχία και μάλιστα ίσως έχει επιζήμιες συνέπειες για τις τοπικές κοινωνίες.

Το εγχείρημα για ήπια τουριστική ανάπτυξη των χωριών της Αλαγονίας είναι δύσκολο και περιλαμβάνει πλήθος δραστηριοτήτων τις οποίες και αναφέρω.

  • Ανοιχτή διαβούλευση υπεύθυνων φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης με τους κατοίκους των χωριών, περιβαλλοντικές πολιτιστικές οργανώσεις, αναπτυξιακές εταιρίες (επιμελητήριο, τουριστικά γραφεία κ.α), επιστημονικοί σύμβουλοι ώστε να αποφασιστεί τι είδους ανάπτυξη επιθυμούν και μπορούν να ανταπεξέλθουν σύμφωνα με τις δυνατότητες τους.
  • Δημιουργία φορέα διαχείρισης της ήπιας ανάπτυξης των χωριών του Ταϋγέτου υπό την εποπτεία του Δήμου Καλαμάτας και του τμήματος Τουριστικής Προβολής της Νομαρχίας με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων. Ο φορέας θα επωμισθεί την ανάγκη χάραξης συγκεκριμένου στρατηγικού σχεδιασμού για την τουριστική ανάπτυξη του Βορειοδυτικού Ταϋγέτου αλλά και την υλοποίηση του έργου. Θα καταγράψει τα δυνατά και αδύνατα σημεία της περιοχής, τις προοπτικές και τους φόβους για το μέλλον μιας τέτοιας επένδυσης (swot analysis).
  • Λήψη μέτρων που θα αφορούν γενικότερα τη βιώσιμη διαχείριση ορεινών όγκων όπως για παράδειγμα δημιουργία τοπικών Παρατηρητηρίων Περιβάλλοντος, εγκατάσταση συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης σε περίπτωση πυρκαγιάς σε δασικές ορεινές εκτάσεις, μελέτες διαχείρισης βοσκοτόπων και τήρηση της βοσκοϊκανότητας.

Ο φορέας διαχείρισης θα προχωρήσει στις παρακάτω δράσεις:

  • Αποτύπωση κάθε ιδιαίτερου χαρακτηριστικού που αφορά την περιοχή (μονοπάτια, γεφύρια, ναοί, δρώμενα, ιστορία).
  • Καταγραφή των επιχειρήσεων που δρουν στον ευρύτερο τομέα του τουρισμού (ξενοδοχεία, ξενώνες, εστιατόρια, καφενεία).
  • Καταγραφή του ανθρώπινου δυναμικού που επιθυμεί και έχει τις δεξιότητες να ανταποκριθεί στο όλο εγχείρημα.
  • Κατάρτιση επιχειρηματικών σχεδίων για υποστήριξη των παραγωγικών επενδύσεων από τα συναρμόδια Υπουργεία και φορείς.
  • Κατάρτιση σχεδίου marketing για προσέλκυση τουριστών σε συνεργασία με τα τουριστικά γραφεία.
  • Δημιουργία νέων επιχειρήσεων και αναμόρφωση παλαιότερων με γνώμονα την ποιοτική παροχή υπηρεσιών. Ακόμη και ένα σπίτι με τις απαιτούμενες αλλαγές και άδειες να αποτελέσει χώρο υποδοχής αγροτουριστών οι οποίοι θα διαμένουν εκεί και θα λαμβάνουν μέρος στις αγροτικές εργασίες.
  • Δημιουργία δικτύων συνεργασίας μεταξύ των επιχειρήσεων και μεταξύ των χωριών (clusters). Ο διαμένων στο ξενώνα θα μπορεί να συμμετέχει στις κτηνοτροφικές εργασίες άλλου ιδιοκτήτη και να ιππεύει στα μονοπάτια των χωριών με τα άλογα και την υποδομή ενός τρίτου. Δεν είναι ανάγκη και πρέπει μάλιστα να αποφευχθεί η ιδέα δημιουργίας μεγάλης ορεινής μονάδας που θα εμπεριέχει όλες τις δραστηριότητες αλλά πολλές μικρές ήδη υπάρχουσες επιχειρήσεις που θα συστήσουν συνεργασίες μεταξύ τους ώστε να επιτύχουν από κοινού ανάπτυξη μέσω του συνανταγωνισμού (win-win strategy).
  • Εκπαίδευση και διαρκής συμβουλευτική υποστήριξη όλων των εμπλεκομένων και κυρίως των κατοίκων που θα επιφορτιστούν το έργο.
  • Έλεγχος των αποτελεσμάτων σε μετρήσιμα μεγέθη, αποτύπωση τους σε ημερίδες για διαβούλευση με στόχο τη συνεχή βελτίωση.

Το ορεινό οικοσύστημα των χωριών της Αλαγονίας χαρακτηρίζεται από φυσική απομόνωση, έλλειψη σημαντικών υποδομών επικοινωνίας, ύδρευσης και μεταφορών. Επίσης στην όλη προσπάθεια επικρατεί μεγάλη ασάφεια στο θεσμικό πλαίσιο λόγω της εμπλοκής πολλών συναρμόδιων υπουργείων και φορέων. Όλα τα παραπάνω κάνουν την προσπάθεια για ήπια τουριστική ανάπτυξη της περιοχής να αποτελεί ένα έργο απαιτητικό που χρήζει μακροχρόνιο σχεδιασμό, σωστή οργάνωση, σοβαρότητα κατά την υλοποίηση και ισχυρή βούληση των εμπλεκομένων που θα το ολοκληρώσουν. Τέλος θα ήθελα να σημειώσω ξανά τη δυναμική που κρύβουν αυτά τα μέρη και δεν είναι άλλη από τους λιγοστούς νέους που διαμένουν και θέλουν να συνεχίσουν να διαμένουν εκεί. Αυτοί οι νέοι είναι διατεθειμένοι να φέρουν εις πέρας την προστασίας των ορεινών όγκων του Ταϋγέτου με τρόπο αναπτυξιακό, βιώσιμο και αειφόρο. Αρκεί η πολιτεία να τους δώσει τα εφόδια και το πλαίσιο που θα ασκήσουν τις δραστηριότητες τους.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου